«Μια αλφαβήτα δρόμος», κείμενα έγκλειστων εκπαιδευομένων, Δομοκός 2018, APICCO ΚΟΙΝ .Σ. Επ.

   Κρατάω στα χέρια μου ένα εντελώς ξεχωριστό βιβλιαράκι 89 σελίδων, έργο συλλογικό ανθρώπων, που ο εγκλεισμός τους στη φυλακή επέδρασε θετικά ώστε ν’ ανακαλύψουν ξανά τον εαυτό τους και να προσπαθήσουν ν’ «αποδράσουν» δημιουργικά μέσω της σκέψης και της γραφής. Δεκαεφτά νέοι συγγραφείς, που αξιοποιώντας μια δύσκολη περίοδο της ζωής τους, ανοίγουν ορίζοντες εκεί που δεν υπάρχουν και το αγκαθωτό συρματόπλεγμα γίνεται εφαλτήριο για άλλους δρόμους, πρωτόγνωρους...

   Οι συγγραφείς του βιβλίου συνέθεσαν τα κείμενά τους και αποτύπωσαν τις σκέψεις τους, άλλοι με μεγαλύτερη ικανότητα, άλλοι με λιγότερη ικανότητα, δεν έχει σημασία... αφού εκείνο που έχει πρωταρχική αξία είναι κατά πόσο ωφελείται η ψυχή μέσα απ’ όλη αυτή τη διαδικασία, κι έπεται η τριβή με την γραφή και η εξάσκηση για την αξιοποίηση κάποιου ταλέντου ή η απόκτηση υφολογικών ή συγγραφικών δεξιοτήτων. Άλλωστε, ο χρόνος θα δείξει πόσο θα έχουν ωφεληθεί οι κρατούμενοι από τα μαθήματα της δημιουργικής γραφής και πόσο αυτά θα τούς έχουν βοηθήσει στην ελεύθερη κοινωνική τους ζωή, όταν με το καλό θα έχουν αποφυλακιστεί.

   Όλα τα κείμενα που περιέχονται στο βιβλίο αποτελούν τα αποτελέσματα των μαθημάτων, συγγραφικές δοκιμές των κρατουμένων που μαθήτευσαν στο 1^ο Σ.Δ.Ε. Φυλακών Δομοκού (Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας), υπό την καθοδήγηση της Καλλιόπης Κ. Πασιά, επιστημονικά υπεύθυνης στη δημιουργική γραφή. Το βιβλιαράκι χωρίζεται σε εφτά ενότητες με τίτλους, οι οποίοι και προκαλούν την έμπνευση των ενήλικων κρατουμένων.

   Ο Αλέξανδρος γράφει στη σελίδα 36 του βιβλίου, με έντονο ρομαντισμό και ενδεικτική ποιητικότητα:

   «Πώς μυρίζει η αγάπη; Πώς μυρίζει το φιλί; Πώς μυρίζει η ψυχή; Πώς μυρίζει το σ’ αγαπώ; Είναι η μυρωδιά από τα φύλλα και το βρεγμένο χώμα, είναι η βροχή όταν σταματήσει, είναι η ανάσα σου στο τζάμι και οι καρδιές που ζωγραφίζεις και θέλεις να αποφύγεις και δεν το κάνεις, είναι το χέρι στο λαιμό της αγαπημένης σου, να τον χαϊδεύεις απαλά, τόσο, που νιώθεις τους χτύπους της καρδιάς της, είναι τα μάτια που σε καρφώνουν, είναι τα χείλη που λένε τόσα πολλά χωρίς να πουν λέξη, είναι το δέρμα και το σώμα, που η μυρωδιά γίνεται οικεία και απαραίτητη».

   Ο Θεόφιλος γράφει στη σελίδα 78 του βιβλίου, τολμώντας να συνθέσει ένα κείμενο με ευρύτερα νοήματα και αρκετή φαντασία. Του δίνει μάλιστα και τίτλο:

   «Μην με κοιτάς ανθρωπάκο, δούλευε...».

   «Στο έτος 2015 η κοινωνία άλλαξε. Ειδικά στη Νέα Υόρκη χωρίστηκαν οι άνθρωποι στους υψηλούς και τους χαμηλούς (υπόγειους). Έτσι και ο κος Ντένις δουλεύει σε μεγάλη επιχείρηση που ασχολείται με τον ηλεκτρονικό κόσμο, αλλά δεν είναι αφεντικό κανενός, κι αυτό τον στεναχωρεί, τον θυμώνει, τον κάνει να ζηλεύει, να φθονεί όλους αυτούς που είναι από πάνω του, αλλά δεν μπορεί να τους το δείξει. Και έτσι κάθε πρωί σηκώνεται με θυμό, κακία, που θα την βγάλει προς τα έξω. Μα στην 5η λεωφόρο, εκεί, δουλεύει ένας χαμηλός, ο Στεφάν. Καθαρίζει και γυαλίζει παπούτσια. Είναι πάντα στεναχωρημένος. Έχει μάθει να ξεχωρίζει τους ανθρώπους από τα παπούτσια που φοράνε και ανάλογα με αυτά που βλέπει χαμογελάει ή λέει καλημέρα. Ή απλά δεν λέει τίποτε. Ξέρει. Είναι 9 το πρωί και περιμένει τον τσαντίλα. Νάτος, ήρθε. Βάζει το πόδι του στη βάση για το γυάλισμα. Πάει να πει καλημέρα ο Στεφάν, αλλά σήμερα ο Ντένις σηκώθηκε περισσότερο στραβά από τις άλλες μέρες και τον κόβει, λέγοντάς του: «Μην με κοιτάς, ανθρωπάκο. Μην μου μιλάς, απλά δούλευε, υπόγειε, παρασιτικό στοιχείο». Σκύβει ο Στεφάν με λύπη, γιατί δεν πιστεύει τίποτε από όλα αυτά. Σκέφτεται: «Τι θέλω και δουλεύω εδώ, δεν πρέπει να δουλεύω εδώ».

   Παρουσίασα εδώ προηγουμένως δύο κείμενα συγγραφέων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αρκετά άλλα αξιόλογα. Απεναντίας, είναι πάρα πολλά τα κείμενα που συγκινούν τον αναγνώστη είτε με την απλότητά τους και την ειλικρίνειά τους, είτε με την εκφραστική δύναμη και παραστατικότητα των περιγραφών που γίνονται, είτε με αρετές που κάλλιστα μπορούν να δουλευτούν στην πορεία και να αναδείξουν ίσως κάποιους καινούργιους συγγραφείς. Τους το εύχομαι ολόψυχα...

   Συγχαρητήρια στους δασκάλους και ιδιαίτερα στην Καλλιόπη Κ. Πασιά για το πολύ όμορφο αποτέλεσμα. Η δυσκολία βέβαια για τους δασκάλους -όπως αναφέρεται στην εισαγωγή-, ήταν ότι άνθρωποι απ' όλο τον κόσμο, ένα κράμα εθνικοτήτων, φυλών και θρησκειών θα έπρεπε φτάσουν όσο πιο κοντά στον καλύτερο εαυτό τους, δεδομένου του προβλήματος ότι πολλοί από τους μαθητές γνώριζαν ελάχιστα από την ελληνική γλώσσα.

29/12/2018

  

Λάσκαρης Π. Ζαράρης

Υπάλληλος Υ.Δ.Δ.ΑΔ.-Ποιητής-Συγγραφέας

Ομιλία του Λάσκαρη Π. Ζαράρη για το ερωτικό ψυχογράφημα της Ιωάννας Γκανέτσα: «Το άνθος της Ζωής», σελ. 264, εκδόσεις Νίκας, Αθήνα 2018.

Σάββατο 8 Δεκεμβρίου 2018, Filippou café classique, Βόλος.

Αγαπητές κυρίες, αγαπητοί κύριοι καλησπέρα σας. Bρισκόμαστε εδώ, αρκετοί φίλοι: ποιητές, λογοτέχνες, αναγνώστες του καλού λογοτεχνικού βιβλίου για να τιμήσουμε με την παρουσία μας τη Λαρισαία συγγραφέα Ιωάννα Γκανέτσα. Θα κάνω κάποιες σημαντικές διαπιστώσεις, από τη θέση του αναγνώστη που διάβασε το πρώτο βιβλίο της Ιωάννας και επιχείρησε μία κριτική παρουσίαση στο προσωπικό του μπλογκ: «Παράθυρο στα όνειρα».

«Ο έρωτας δε θέλει τίτλο» ήταν η πρώτη παρουσία τής συγγραφέως στα ελληνικά γράμματα το έτος 2014 και μάλιστα επιτυχημένη, με ένα βιβλίο που απαρτιζόταν από άρθρα και σύντομα διηγήματα με κεντρικό άξονα τον έρωτα. Στη δεύτερη εκδοτική της απόπειρα υπό τον τίτλο: «Το άνθος της ζωής», ξεφεύγει από τη μικρή λογοτεχνική φόρμα και δοκιμάζει τις δυνάμεις της στα ανοιχτά και βαθιά νερά μιας πολυσέλιδης και ενιαίας ιστορίας. Ταξιδεύει τους αναγνώστες της με παραστατικότητα στις περιγραφές των χώρων, τόπων, συναισθημάτων και σκέψεων των ανθρώπων, με ζωντάνια στους διαλόγους, αν και όσα λέγονται από τα πρόσωπα της ιστορίας δε σβήνουν ούτε στιγμή αλλά συνεχίζουν να μας ακολουθούν μέχρι το τέλος του βιβλίου με τη σημασία και την αξία των ψυχολογικών και φιλοσοφικών παρατηρήσεων στο διαχρονικό θέμα του έρωτα.

Η συγγραφέας γοητεύει τους αναγνώστες της κι αυτό οφείλεται στην έφεσή της για ψυχολογική διερεύνηση, καθώς και στην ικανότητά της να βιώνει με ένταση πνευματικές και συναισθηματικές καταστάσεις, ακόμη και όταν "κομματιάζεται" υιοθετώντας συμπεριφορές προσώπων, που είναι ξένες και μακριά από τα δικά της χρονικά, τοπικά, εθνικά, πολιτιστικά και φυλετικά δεδομένα. Τα καταφέρνει όμως με μεγάλη επιτυχία, λόγω της ενσυναίσθησης που τη διακρίνει, παρασυρμένη κιόλας από τη μαγεία της ανακάλυψης ενός άγνωστου μα ζωτικού χώρου. Τολμάει και επιλέγει ως κεντρικό αφηγητή της ιστορίας έναν άντρα, ερευνητή γεωπόνο, που αποφασίζει να φύγει από την Ελλάδα για να εργαστεί στον Βασιλικό βοτανικό κήπο του Εδιμβούργου της Σκωτίας. Καταφέρνει να μπει στο πετσί του ρόλου του πρωταγωνιστή ονόματι Οδυσσέα, να τον κατανοήσει πλήρως και το κυριότερο… να μην υπάρξει η παραμικρή λεπτομέρεια που θα μπορούσε να την προδώσει, ότι δηλαδή αυτό το βιβλίο το έγραψε γυναίκα και όχι άντρας... Μόνο το όνομά της στο εξώφυλλο του βιβλίου μάς το υπενθυμίζει, κι αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη επιτυχία της.

Ο Οδυσσέας Ανδρινός είναι ένας άντρας που αγωνίζεται να μη χάσει την αυτοκυριαρχία του για χάρη ενός έρωτα που του χτυπά την πόρτα και του γκρεμίζει τα τείχη -εσωτερικά κι εξωτερικά-, κι έτσι πλανάται σε όλη τη διαδρομή του αυτό το δίλημμα: να ενδώσει ή να αντισταθεί, χάνοντας τελικά είτε από φόβο είτε από δειλία την ευκαιρία που του προσφέρει ένας πιθανός αληθινός έρωτας και μια πιθανή αληθινή αγάπη για ενδοσκόπηση και αυτογνωσία. Δεν μπορώ να μη θυμηθώ πάλι το προηγούμενο βιβλίο της Ιωάννας, όπου η συγγραφέας δημιουργεί μια τελετουργία για τον έρωτα και τον μετατρέπει σε εργαλείο γνώσης, μαθαίνοντάς μας συμπεριφορές που παιχνιδίζουν στα όριά μας, όταν το πάθος χτυπά την πόρτα της καρδιάς και κάνει να υποχωρούν οι φόβοι και οι δισταγμοί μας, ενώ μεταβάλλεται σε τρέλα, όμορφη τρέλα, που γεμίζει το «είναι» μας με ανεξάντλητο ενθουσιασμό και διάθεση για ζωή. Στο παρόν όμως βιβλίο, ο Οδυσσέας Ανδρινός φαίνεται αρχικά να μην μπορεί να βρει τους ρυθμούς του και αδυνατεί να ισορροπήσει ανάμεσα από μια ευοίωνη επαγγελματική πορεία και μια ερωτική ζωή που να του αφαιρεί λάθη του παρελθόντος και πληγές που ματώνουν συνεχώς.

Μου ήρθε στο μυαλό ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Δρ. Σκοτ Πεκ, Αμερικανού ψυχιάτρου και ψυχοθεραπευτή με τον τίτλο: «Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος»: «Η αγάπη είναι πολύ μεγάλη, πάρα πολύ βαθιά για να μπορέσει ποτέ να κατανοηθεί ή να μετρηθεί ή να περιοριστεί στο πλαίσιο των λέξεων. Η πράξη της αγάπης -η επέκταση δηλαδή του εαυτού-, απαιτεί την έξοδό σου από την αδράνεια της οκνηρίας (εργασία) ή από την εναντίωση που γεννά ο φόβος (θάρρος). Η εμπειρία της αλλαγής, της ασυνήθιστης δραστηριότητας, του να βρίσκεσαι σε μιαν άγνωστη χώρα, του να κάνεις πράγματα με διαφορετικό τρόπο, είναι τρομακτική. Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το φόβο τους για αλλαγή με διαφορετικούς τρόπους, αλλά ο φόβος είναι αναπόδραστος αν πράγματι πρόκειται να αλλάξουν. Θάρρος δεν είναι η απουσία του φόβου, είναι η ενεργοποίησή σου παρά τον φόβο, η έξοδός σου από την εναντίωση που γεννά ο φόβος, και η είσοδός σου στη ζώνη του άγνωστου και του μέλλοντος».

Ο Οδυσσέας Ανδρινός λοιπόν, ο ευφυής και πολύ καταρτισμένος επιστήμονας αυτός, αλλά διστακτικός εκ φύσεως στις προκλήσεις του έρωτα, μιλάει στις ψυχές μας με ουσιαστικά λόγια, γινόμαστε ήδη από την αρχή φίλοι του, φαίνεται ότι γνωρίζει καλά την ανθρώπινη ψυχή ή μάλλον προσπαθεί να την ανακαλύψει με τον τρόπο που θα το έκανε ένα φιλοπερίεργο μικρό παιδί. Υπεύθυνος του τμήματος με τα ροδόδεντρα και τις αζαλέες, δείχνει να ζει μέσα σε έναν ερωτικό παράδεισο που όμως δεν τον οδηγεί εύκολα στην ευτυχία, αφού περνάει πρώτα από διάφορα στάδια των γνωστών ανθρώπινων παθών και συναισθημάτων: ζήλιας, φθόνου, χαράς, λύπης και πόνου, μέχρι να οδηγηθεί στην αναγέννηση. Κατά την εξέλιξη της ιστορίας, προσπαθεί να φτάσει μέσω του έρωτα σε κάποιο ψηλότερο και ηθικότερο σκαλοπάτι της ανθρώπινης ύπαρξης -αν και περισσότερο σαρκικός παρά αθώος-, μοιάζει να διάγει μια προσωπική κόλαση με όλους τους κλυδωνισμούς που συνεπάγεται αυτή. Τελικά μαθαίνει μέσα από τις δοκιμασίες στις οποίες τον υποβάλλει ο έρωτας, και γίνεται δάσκαλός του μέσα από τις απογοητεύσεις που βιώνει.

 

Παρουσιάζω εδώ ένα ενδιαφέρον απόσπασμα από τη σελίδα 58 του βιβλίου: «Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μαθαίνεις όταν ασχολείσαι με τη γεωπονία είναι πως το πρώτο και ουσιαστικότερο στάδιο οποιασδήποτε κηπουρικής εργασίας βασίζεται στην ανανέωση των χωμάτων και ολοκληρώνεται με την αλλαγή και αντικατάστασή τους από νέα, πολύ πιο πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Αν οι άνθρωποι έδιναν βάση στους νόμους και τις συνήθειες της φύσης, όλα θα λειτουργούσαν πολύ καλύτερα. Θέλουν να προχωρήσουν αλλά δεν προσπαθούν να ξεφορτωθούν παλιές καταστάσεις, τελειωμένους έρωτες και συνήθειες που έπαψαν να γεννούν ευχαρίστηση. Το να ανανεώνεις σχέσεις και να αντικαθιστάς ανθρώπους που δεν έχουν πια λόγο να είναι στη ζωή σου, είναι το ουσιαστικό στάδιο της οποιασδήποτε αναγέννησης, κυριολεκτικής και μεταφορικής».

Η Ιωάννα επιλέγει σκόπιμα ως τίτλο του βιβλίου της: «Το άνθος της ζωής» επειδή κάποτε κάθε μορφή ζωής σε ολόκληρο το σύμπαν αναγνώριζε το Άνθος της ζωής, το γεωμετρικό σχέδιο δηλαδή που μας οδηγεί προς τη φυσική ύπαρξη αλλά και πέρα από αυτήν, ως το μοτίβο της δημιουργίας. Η Ιερή Γεωμετρία είναι η μορφή που βρίσκεται στα βάθη της ύπαρξής μας και ορίζει τη θεία τάξη της πραγματικότητας που βιώνουμε, αναφέρεται σε βιβλίο του Ντρούνβαλο Μελχισεδέκ. Μέσα στο «άνθος της ζωής» της φίλης Ιωάννας Γκανέτσα, σημαντικό ρόλο παίζουν τα σύμβολα που εμπεριέχονται σε ιερά φυτά, όπως στον λωτό και στο ρόδο, τα οποία και συμβολίζουν τα μυστήρια της ζωής.

Το φόντο μέσα στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία είναι ιδανικό για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών και να το κρατήσει αμείωτο μέχρι το τέλος. Ο Βασιλικός βοτανικός κήπος του Εδιμβούργου της Σκωτίας, όπου καλλιεργούνται τριάντα τέσσερις χιλιάδες φυτά κι όπου η ομάδα του καθηγητή Νίκολας Χαρτ είναι πρωτοπόρα στις προσπάθειές της να διασφαλίσει τη βιοποικιλότητα της παγκόσμιας χλωρίδας. Μια σπάνια ποικιλία παράλληλα από πρόσωπα -άντρες και γυναίκες-, εργάζονται σε αυτό τον κήπο από το πόστο του ο καθένας, διαφορετικής εθνικότητας και πολιτιστικού επιπέδου. Έχουμε τους αυτόχθονες Σκωτσέζους, τους Άγγλους αλλά και τον Ισπανό γεωπόνο Αλφόνσο Γκονζάλες, τη Δανέζα Ρεβέκκα, τη Νορβηγίδα Φρέγια (σύμβολο της θεάς της γονιμότητας) καθώς και την Ελληνίδα Μελίνα, έναν ανολοκλήρωτο έρωτα που επιστρέφει από τα παιδικά χρόνια τού ήρωά μας. Ο Νίκολας Χαρτ, ο Τίμοθι Γουόλτον, η Σάρλοτ, ο Φράνσις, ο Τζέφρι, ο καθηγητής σερ Ουίλιαμ Σκοτ, η Μπρίτζετ Φιτζέλι, ο Τζον Κούπερ, ο Τόμας, ο Φελίπε κλπ.

 

Η γλώσσα ολόκληρου τού κειμένου κυλά αβίαστα, είναι απαλλαγμένη από λογοτεχνικά στολίδια που μπορούν να ζημιώσουν εύκολα και το στοίχημα κερδίζεται από τη συγγραφέα μέσα από ουσιαστικές αναφορές σκέψεων και συναισθημάτων οι οποίες αποτελούν το απόσταγμα της ζωής των λογοτεχνικών ηρώων της.

Συμπερασματικά, η συγγραφέας αντιμετωπίζει με ευρεία ματιά το θέμα «έρωτας», χωρίς να βάζει στα στόματα των προσώπων τού έργου της συνηθισμένες εκφράσεις. Υποστηρίζει τη δυναμική των δύο φύλων, ακόμη και μέσα από ιδιαίτερους σεξουαλικούς προσανατολισμούς των ηρώων της στο κυνήγι των αισθήσεων και στις συχνές περιγραφές ερωτικών πράξεων, που προκαλούν ποικίλα και αντίρροπα συναισθήματα, τα οποία και βοηθούν στο να δομηθεί ένας συνειδητός, ορθός και όμορφος λογοτεχνικός λόγος.

Συγχαρητήρια Ιωάννα για την εμπεριστατωμένη έρευνα που έκανες και για τη συλλογή άπειρων πληροφοριών τις οποίες και ενσωμάτωσες κατάλληλα στην ιστορία σου, ώστε όσοι διαβάζουμε το βιβλίο σου να νιώθουμε ότι κινούμαστε σε ένα γνώριμο τόπο, παρόλο που μάς είναι ξένος. Συγχαρητήρια και για το έργο σου το οποίο αποτελεί και αξιόλογη λογοτεχνία, αφού όχι απλά τέρπει αλλά δημιουργεί ερωτήσεις που ζητούν ισάριθμες απαντήσεις. Κάθε φορά που το βιβλίο σου διαβάζεται, θα ξαναγράφεται στο μυαλό τού αναγνώστη σύμφωνα με τις εμπειρίες του, τις αξίες του και τη στάση που κρατά γενικά απέναντι στο φαινόμενο «έρωτας».

06/12/2018

Λάσκαρης Π. Ζαράρης

Ποιητής - Συγγραφέας