Κριτική παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων του Χάρη Μελιτά: «Το κάπα του Κόνδορος», Εκδόσεις Μανδραγόρας, Αθήνα 2014.

   

   Ο ποιητής Χάρης Μελιτάς, μετά από οκτώ συνεχόμενα ποιητικά βιβλία, εξέδωσε το 2014 μία συλλογή διηγημάτων με τίτλο: «Το κάπα του Κόνδορος», δίνοντας την ευκαιρία στους αναγνώστες του να δουν τον ποιητή να συμπεριφέρεται ως συγγραφέας που κατέχει μάλιστα τα μυστικά του πεζού λόγου και της σύντομης φόρμας, όπως είναι το διήγημα.

   Η ωφέλεια που προέρχεται από την ποίηση αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στα οκτώ διηγήματα της συλλογής, όπου ο συγγραφέας μεταχειριζόμενος λέξεις υπολογισμένες και τοποθετημένες κατάλληλα μέσα στις παραγράφους, πετυχαίνει να πλάσει ζωντανούς χαρακτήρες, που ανταποκρίνονται στην καθημερινή ζωή, στις αγωνίες και τον πόνο των ανθρώπων αλλά και στην επιθυμία για εκπλήρωση των ονείρων. Στο τέλος βέβαια, μένει η πικρή γεύση του πεπρωμένου που γκρεμίζει τα πάντα σε μια στιγμή. Η διαδρομή όμως είναι εκπληκτική και αποζημιώνει τον αναγνώστη.

   Οι φράσεις του Χάρη Μελιτά αποτελούν την επιφάνεια, τα γεγονότα και τα πρόσωπα διαθλώνται σ’ έναν διηγηματικό βυθό, όπου τα νοήματα και οι σημασίες παίρνουν μορφή και αξία μέσω του συγκεκριμένου «βλέμματος» του αναγνώστη. Η ειρωνεία στην αρχή των ιστοριών μόλις διαφαίνεται και κατόπιν σιγά-σιγά τα απλά ευφυολογήματα μετατρέπονται σε δριμύ και αποτελεσματικό στον στόχο του σαρκασμό. Ο συγγραφέας βρίσκει πρόσφορο έδαφος να γελοιοποιήσει καταστάσεις, τον ίδιο του τον αφηγηματικό ιστό που συνθέτουν γλαφυρά αποτυπωμένες φιγούρες, όπως παρουσιάζονται στο έξοχο διήγημα: «Το κάπα του Κόνδορος» που δανείζει τον τίτλο του σε ολόκληρη τη συλλογή. Οι εμμονές, οι υπερφίαλες συμπεριφορές είναι στενά συνδεδεμένες με την εκπαίδευση και τους λειτουργούς της, οι οποίοι την περίοδο της δικτατορίας αποτελούσαν το τέλειο φερέφωνο της εξουσίας. Με αυτό τον τρόπο δεν αποφεύγονται κάποιες φυσιολογικά εννοούμενες προεκτάσεις και συνειδητοποιείται ότι τα παρελθόντα γεγονότα δεν έχουν εξαλείψει ακόμη τη μολυσματική επίδρασή τους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Οι βαθιά ριζωμένες αρνητικές νοοτροπίες είναι εύκολο να αναμοχλεύουν ανά καιρούς τα λάθη του παρελθόντος.

   Ο πεζός λόγος του Χάρη Μελιτά είναι κοφτός, άμεσος, δραματικός και προετοιμάζει τις συνθήκες για τον ερχομό της έκπληξης, του απρόοπτου, της κορύφωσης, μόνο που ο αναγνώστης δεν είναι σε θέση να τα μαντέψει όλα αυτά, όπως συμβαίνει στο διήγημα: «Χώμα στα μάτια» και στο διήγημα: «Το μυστικό της μαύρης πεταλούδας». Μας δίνει μία ώριμη, απολαυστική, χιουμοριστική, αποκρυσταλλωμένη σε εμπειρίες και σκέψεις γραφή και αναπαριστά με τέχνη περιστατικά και σπαρταριστούς πρωταγωνιστές, τοποθετώντας στα περισσότερα διηγήματά του έναν αφηγητή που μοιάζει με τον άνθρωπο της διπλανής μας πόρτας.

   Στο τέλος κάθε διηγήματος καιροφυλακτεί μια δυσάρεστη έκπληξη που αποδεικνύει πως ο συγγραφέας παιχνιδίζει ανάμεσα στα όρια του αγνού, άκακου πειράγματος και του μακάβριου, ανατριχιαστικού αστείου, όπως γίνεται στα διηγήματα: «Χώμα στα μάτια», «Του Κώλου τα εννιάμερα», «Το τέλος» και στο διήγημα: «Ντάμα σπαθί», όπου όμως η χτυπητή αντίθεση αμβλύνεται από ένα σουρεαλιστικό έγκλημα πάθους, το οποίο αποτελεί και πλάγια ματιά στα πάσης φύσεως ανθρώπινα πάθη, που μέσω της ακρότητας και του γκροτέσκο, απογυμνώνονται από την παντοδυναμία τους και την επιρροή τους στον άνθρωπο.

   Στο διήγημα με τίτλο: «Το άλλο πρόσωπο του γκάνγκστερ» η κατάληξη είναι αινιγματική και αφθονούν οι όμορφες ποιητικές περιγραφές, ενώ στο διήγημα: «Θεωρίες πιθανοτήτων» οι αναμνήσεις στήνουν ένα άσχημο μα υπέροχο παιχνίδι, οδηγώντας στο γκρέμισμα ενός ερωτικού προτύπου και στην απαγκίστρωση από συναισθήματα που το περιτριγύριζαν.

   Εν κατακλείδι, ο πολυβραβευμένος λογοτέχνης και συμπαθής άνθρωπος Χάρης Μελιτάς, με το παρόν πεζογραφικό του έργο, αποκαλύπτει το ταλέντο του να πλάθει ευρηματικές ιστορίες, παιχνίδια του νου με ονόματα κι επίθετα, δοκιμάζοντας την ανθρώπινη ύπαρξη σε ποικίλες καταστάσεις. Στο τελευταίο διήγημα της συλλογής: «Το μυστικό της μαύρης πεταλούδας» ακροβατεί στο τεντωμένο σχοινί της ψυχής και του σώματος, βάζοντας τον ήρωά του Χαράλαμπο Βλαστό να μετοικεί στον ουρανό από την πρόσκαιρη ζωή, προκειμένου να δει από ψηλά, καθαρά και σφαιρικά, τη συνέχεια της ζωής των δύο γυναικών που άφησε στη γη, αποκαλύπτοντας την πλεκτάνη τους, και τελικά τις εκδικείται με τη μορφή μιας μαύρης πεταλούδας.

   Συγχαρητήρια στον συγγραφέα Χάρη Μελιτά, που η ανάγνωση τής συλλογής διηγημάτων του: «Το κάπα του Κόνδορος» μ’ έκανε να επιθυμώ να δω σύντομα τυπωμένο ένα καινούργιο πεζογραφικό του έργο. Σίγουρα προδιαθέτει θετικά τον αναγνώστη με την πρωτοτυπία του και την απολαυστική του γλώσσα, αλλά ταυτόχρονα τον ωθεί σε γόνιμους προβληματισμούς, εξαιτίας του ότι κάποιες λέξεις του λειτουργούν ως κλειδιά για την ερμηνεία των κειμένων του και η πλοκή συμμορφώνεται στους γενικούς κανόνες του διηγήματος, όπως τους διατύπωσαν με το έργο τους οι κορυφαίοι ευρωπαίοι διηγηματογράφοι του 19^ου αιώνα.

13/10/2014

Λάσκαρης Π. Ζαράρης