Κριτική παρουσίαση του παραμυθιού του Βασίλη Κουτσιαρή: «Μάγισσες γόμες», σε εικονογράφηση Αιμιλίας Κονταίου, εκδόσεις Μίνωας, Αθήνα 2015.

   Ο φίλος συγγραφέας και δάσκαλος Βασίλης Κουτσιαρής, με αδιαμφισβήτητη και αναγνωρισμένη προσφορά στον χώρο του παιδικού βιβλίου, εξέδωσε το καινούργιο του παραμύθι με τίτλο: «Μάγισσες γόμες», που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας.

   Η πρωταγωνίστρια του βιβλίου η Νικολέτα, έχει μια ιδιαίτερη αγάπη στις γόμες, σε σημείο που η ζήλια της για τις γόμες των συμμαθητριών της να την κάνει να πάρει κρυφά από την τάξη και να φέρει στο σπίτι της τις γόμες τριών φιλενάδων της.

   Με άμεσο και γλαφυρό τρόπο, ο συγγραφέας θίγει το σοβαρό και συνηθισμένο πρόβλημα της κλοπής αντικειμένων από το σχολείο, αλλά και με σαφήνεια αναλύει μια κατάσταση «όταν τα παιδιά παίρνουν κάτι που δεν τους ανήκει». Αλλά η λέξη «κλοπή» μπορεί να ακούγεται βαριά για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας που δεν έχουν ακόμη σαφή επίγνωση της αξίας των αντικειμένων και κανόνων καλής συμπεριφοράς. Κι έτσι θα ήταν πιο φρόνιμο να το προσδιορίσω ως «οικειοποίηση κάποιου πράγματος ενός παιδιού από κάποιο άλλο», κι εδώ πρέπει να σημειωθεί πως σε κάθε ηλικία υπάρχει μια διαφορετική αντίληψη στο παιδί για το τι ακριβώς θεωρείται «δικό μου» ή «δικό σου».

   Στο τέλος του βιβλίου, η ψυχολόγος κ. Μαρία Δρόσου επισημαίνει τις διαφορές: στα παιδιά σχολικής ηλικίας (6-12 ετών) η πράξη οφείλεται στην απώλεια του απαιτούμενου αυτοελέγχου, ενώ στα παιδιά 12-17 ετών αιτιολογείται από τον ενθουσιασμό του «απαγορευμένου» και αποτελεί υιοθετημένη στάση για να δείξουν την αντίδρασή τους και την επαναστατικότητά τους.

   Στην ιστορία μας τώρα, η Νικολέτα κάνει την ανήξερη και αναγκάζεται να πει το πρώτο ψέμα στη μαμά της όταν εκείνη την πληροφορεί πως τηλεφώνησε η μαμά τής συμμαθήτριάς της Κάτιας και ρωτούσε για τρεις γόμες που χάθηκαν στην τάξη του σχολείου.

   Ο Βασίλης Κουτσιαρής διαπραγματεύεται το θέμα με προσοχή, με την υπευθυνότητα και την εγγύτητα του δασκάλου που γνωρίζει εκ των ένδον τη σημασία που έχει μία πολύχρωμη γόμα ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο, για ένα μικρό κορίτσι. Το παιδί κατασκευάζει τον δικό του κόσμο και πλάθει στο μυαλό του ιστορίες, νιώθοντας ασφάλεια όταν έχει στα χέρια του το αγαπημένο του αντικείμενο και περνά πολλές όμορφες στιγμές ανακαλύπτοντάς το. Ο συγγραφέας γνωρίζει καλά πως ένα τόσο ασήμαντης αξίας αντικείμενο για έναν ενήλικα -χρηματικής και συναισθηματικής- μπορεί να κάνει δυστυχισμένο ένα παιδί όταν στερηθεί τη συντροφιά του, έστω για λίγο.

   Ο δάσκαλος και συγγραφέας -όπως ανέφερα σε προηγούμενη κριτική μου- εφαρμόζει τις σύγχρονες παιδαγωγικές απόψεις στην εκπαίδευση και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο χρησιμοποιεί εκφραστικά μέσα που διευκολύνουν τα παιδιά της πρωτοσχολικής ηλικίας να επικεντρώσουν την προσοχή τους στο πολύ σημαντικό θέμα, με μικρές κοφτές προτάσεις που αφομοιώνονται εύκολα. Τοποθετεί τα παιδιά σ’ έναν κύκλο αναζήτησης της πράξης που έγινε (καλή ή κακή), της αιτιολόγησή της (γιατί έγινε;) και τις συνέπειες (αρνητικές) που έφερε στη Νικολέτα και στις συμμαθήτριές της, με ευαισθησία στην ρέουσα μυθοπλασία του.

   Το τέλος της ιστορίας θα είναι ευχάριστο και θα απαλλάξει τη Νικολέτα από την αγωνία και τη βαριά ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε. Στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να επιλέξει την ιδανική στάση, θα τη βοηθήσουν σημαντικά οι γονείς της. Οι συμμαθήτριές της που έχασαν τις γόμες τους, θα νιώσουν μεγάλη χαρά.

   Επιλέγω ένα πολύ όμορφο απόσπασμα, όπου η δασκάλα απευθύνεται στα παιδιά:

   «Οι μάγισσες γόμες! Μερικές φορές μαγεύουν τα χεράκια μας κι εκείνα δε σκέφτονται και τις παίρνουν. Μόλις τα χεράκια καταλάβουν το λάθος τους, οι γόμες επιστρέφουν. Μαγικά!».

   Ο συγγραφέας, κατά την εξέλιξη της ιστορίας, επιδιώκει να δείξει σε μικρούς και μεγάλους με σαφείς παιδαγωγικούς σκοπούς και λεπτό ψυχολογικό χειρισμό, ότι το θέμα που τον απασχολεί στο παραμύθι αυτό απαιτεί τη συνεργασία γονέων και δασκάλων και η λύση που επιλέγεται κάθε φορά δεν πρέπει να προσβάλλει την προσωπικότητα του παιδιού. Δεν χρειάζονται αυστηρές τιμωρίες, απειλές και άσκηση βίας, αλλά κατανόηση και ηρεμία.

   Συνιστώ ανεπιφύλακτα στους μικρούς αναγνώστες το παραμύθι: «Μάγισσες γόμες» γιατί συγκινεί με την απλότητά τού συγγραφέα, ελκύει με την ομορφιά των εικόνων της Αιμιλίας Κονταίου που δίνουν την εντύπωση ότι κινούνται και ζωντανεύουν για να τονίσουν τις γραμμές του συγγραφέα, κυρίως όμως για το ότι το παραμύθι είναι δομημένο με τρόπο που να προσφέρει στους γονείς την πιο επωφελή λύση στο πρόβλημα για το παιδί τους, σε περίπτωση που εκείνο πήρε κάτι κρυφά που δεν του ανήκει, χωρίς να ρωτήσει ή να πληρώσει. «Οι Μάγισσες γόμες» αποτελούν σε δεύτερο αλλά ουσιώδες επίπεδο, ένα εκπαιδευτικό βιβλίο που δίνει τις σωστές κατευθύνσεις και τις στέρεες βάσεις για μια ομαλή και υγιής κοινωνική συμπεριφορά του παιδιού μέσα στο σχολείο.

19/02/2015

Λάσκαρης Π. Ζαράρης